Protokoły VPN: PPTP, L2TP/IPSec, IKEv2, SSTP, OpenVPN, WireGuard – porównanie

W dzisiejszym cyfrowym świecie ochrona prywatności i bezpieczeństwo danych stają się coraz ważniejsze. Kluczową rolę odgrywa tutaj wybór odpowiedniego protokołu VPN. Podczas poszukiwania usługi VPN często spotykamy się z różnymi nazwami protokołów: PPTP, L2TP/IPSec, SSTP, IKEv2, OpenVPN czy WireGuard. Dla osób niezaznajomionych z technologiami sieciowymi te określenia mogą wydawać się skomplikowane.

Czym różnią się te protokoły? Czy będą działać z Twoim systemem operacyjnym i urządzeniami mobilnymi? Jak wpływają na bezpieczeństwo i prywatność Twoich danych? Wybór właściwego protokołu VPN ma kluczowe znaczenie dla jakości połączenia, bezpieczeństwa i prywatności, które zapewnia usługa VPN. W tym artykule szczegółowo wyjaśnimy najważniejsze aspekty każdego z tych protokołów, aby pomóc Ci podjąć świadomą decyzję.

Czym jest protokół komunikacyjny?

Przed zagłębieniem się w szczegóły protokołów VPN, warto zrozumieć, czym właściwie jest protokół komunikacyjny i jaką rolę pełni w Internecie. To zbiór ściśle określonych reguł i zasad, których wykonanie w odpowiedniej kolejności pozwala na wymianę informacji między urządzeniami. Każdy protokół ma zdefiniowany standard, który szczegółowo określa wszystkie operacje związane z jego działaniem.

Codzienne korzystanie z Internetu opiera się na współpracy wielu różnych protokołów odpowiedzialnych za wymianę danych. Najpopularniejsze z nich to HTTP, HTTPS, FTP, POP3, SMTP, IMAP, IP, TCP czy UDP – to tylko niektóre z protokołów, których używasz podczas zwykłego przeglądania sieci.

Co to jest protokół VPN i jak działa?

Protokoły VPN to zbiory określonych reguł i zasad, które umożliwiają uwierzytelnianie użytkownika, szyfrowanie danych oraz ich bezpieczny przesył i odbiór z miejsca docelowego. Działanie VPN wymaga określonych protokołów do poprawnej pracy.

Między protokołami, z których korzysta większość VPN-ów, występują istotne różnice, które szczegółowo omówimy. Warto pamiętać, że cechy poszczególnych protokołów VPN mogą być zaletą lub wadą – wszystko zależy od indywidualnych potrzeb użytkownika.

Zanim przejdziemy dalej, wyjaśnimy dwa kluczowe pojęcia, które będą często pojawiać się w tekście:

• algorytm szyfrujący
• długość klucza

Długość klucza

Długość klucza określa ilość bitów używanych przez algorytm szyfrujący. W praktyce jest to długość informacji (ciągu znaków) wykorzystywana do szyfrowania i deszyfrowania wiadomości. Im klucz jest dłuższy, tym lepiej chroni zaszyfrowaną wiadomość, ponieważ wymaga większej mocy obliczeniowej do jego złamania. Należy jednak pamiętać, że dłuższy klucz oznacza również dłuższy czas szyfrowania i deszyfrowania informacji.

Najczęściej stosowane długości klucza to 128, 192 i 256 bitów. Choć klucze 128-bitowe są obecnie uznawane za praktycznie niemożliwe do złamania, eksperci ds. bezpieczeństwa coraz częściej zalecają korzystanie z kluczy 256-bitowych. Krótsze klucze zapewniają szybsze przetwarzanie danych, ale kosztem niższego poziomu bezpieczeństwa.

Algorytm szyfrujący

Algorytm szyfrujący to mechanizm matematyczny, który szyfruje informacje przy pomocy klucza. W większości VPN-ów stosuje się:

• AES (Advanced Encryption Standard) do szyfrowania informacji
• SHA-1 lub SHA-2 do uwierzytelniania (generują krótki ciąg znaków weryfikujący integralność przesyłanych danych)
• RSA do szyfrowania kluczy

W konfiguracji VPN często można znaleźć następujące parametry:

• Data encryption: AES-256
• Data authentication: SHA-1
• Handshake: RSA-4096

Oznacza to, że VPN wykorzystuje algorytm AES z kluczem 256-bitowym do szyfrowania danych, funkcję skrótu SHA-1 do uwierzytelniania, a algorytm RSA-4096 do szyfrowania i deszyfrowania kluczy.

Protokół PPTP

PPTP to najstarszy i najprostszy protokół VPN, który jednak nie jest obecnie zalecany ze względów bezpieczeństwa. Standard został opracowany w 1999 roku przez grupę firm pod przewodnictwem Microsoftu, dzięki czemu jest natywnie obsługiwany przez systemy Windows od wersji 98 i NT.

Ze względu na prostotę działania i implementacji, PPTP był przez długi czas wspierany przez praktycznie wszystkie systemy i urządzenia. Obecnie jednak jego obsługa jest stopniowo wycofywana – najnowsze wersje systemów Apple (macOS Sierra i iOS 10) już go nie wspierają. Sam Microsoft odradza stosowanie tego protokołu.

PPTP wykorzystuje:

• MPPE (Microsoft Point-to-Point Encryption) do szyfrowania
• 128-bitowy algorytm RC4
• MS-CHAP v2 lub EAP-TLS do uwierzytelniania

Zalety PPTP:

• Najwyższa prędkość połączenia dzięki prostej architekturze
• Łatwa konfiguracja i uruchomienie
• Szeroka kompatybilność z różnymi systemami

Wady PPTP:

• Brak bezpiecznego szyfrowania
• Protokół został złamany

Dla zapewnienia bezpieczeństwa w sieci, zaleca się korzystanie z nowszych protokołów, takich jak OpenVPN, L2TP/IPsec, IKEv2 czy SSTP.

Protokół L2TP/IPSec

L2TP/IPSec łączy dwa protokoły zapewniające bezpieczne połączenie VPN. L2TP (Layer 2 Tunneling Protocol) odpowiada wyłącznie za nawiązanie połączenia i transmisję danych, nie zapewniając szyfrowania. Dlatego wykorzystuje się go w parze z IPSec – zestawem protokołów do uwierzytelniania i szyfrowania pakietów. L2TP tworzy tunel między punktami, a IPSec zabezpiecza przesyłane dane.

Protokół wykorzystuje port UDP 500, co może prowadzić do łatwiejszego blokowania przez firewall w porównaniu z protokołami działającymi na porcie 443 (SSL) lub oferującymi wybór portu. To istotna wada, szczególnie gdy dostawca internetu blokuje VPN. L2TP/IPSec często pozostaje jedyną opcją dla starszych systemów, które nie obsługują nowszych rozwiązań jak IKEv2 czy OpenVPN.

W zakresie szyfrowania protokół oferuje wysokie standardy bezpieczeństwa, wykorzystując algorytmy:

• AES-256
• AES-192
• AES-128
• 3DES

L2TP/IPSec uznawany jest za bezpieczny, choć po ujawnieniach Edwarda Snowdena i wyciekach z CIA pojawiły się przypuszczenia o możliwym złamaniu lub celowym osłabieniu IPSec. Informacje te pozostają jednak w sferze spekulacji.

Zalety:

• Wysoki poziom bezpieczeństwa
• Dobra wydajność
• Prosta konfiguracja
• Szeroka kompatybilność systemowa

Wady:

• Istnieje podejrzenie, że IPSec został złamany przez NSA
• Ograniczenia związane z portem UDP 500 – może zostać łatwo zablokowany przez firewalle

Protokół IKEv2 (Internet Key Exchange version 2)

IKEv2 (Internet Key Exchange version 2) to protokół opracowany wspólnie przez Microsoft i Cisco. Podobnie jak L2TP/IPSec, wykorzystuje IPSec do szyfrowania i zabezpieczenia danych. Jest to ulepszona wersja protokołu IKE, oferująca znaczące usprawnienia w porównaniu z poprzednikiem. Dostępne są również implementacje open-source, takie jak OpenIKEv2.

Protokół działa na porcie UDP 500, co może skutkować blokowaniem przez firewalle. W zakresie szyfrowania wykorzystuje algorytmy:

• AES-256
• AES-192
• AES-128
• 3DES

Kluczową zaletą IKEv2 jest funkcja MOBIKE, zapewniająca stabilne połączenie VPN. Jest to szczególnie istotne dla urządzeń mobilnych, które często zmieniają sieci (np. z Wi-Fi na 3G) lub doświadczają chwilowych przerw w połączeniu.

Kompatybilność systemowa:

• Windows (od wersji 7)
• macOS
• iOS
• Android (wymaga dodatkowej aplikacji)

Zalety:

• Wysoki poziom bezpieczeństwa
• Stabilne połączenie
• Wysoka wydajność
• Łatwa konfiguracja

Wady:

• Ograniczenia związane z portem UDP 500
• Potencjalne wątpliwości dotyczące bezpieczeństwa IPSec

Protokół SSTP

SSTP (Secure Socket Tunneling Protocol) to protokół w całości stworzony przez Microsoft, zadebiutował wraz z systemem Windows Vista. Chociaż jest to technologia Microsoftu, istnieją aplikacje umożliwiające korzystanie z SSTP na systemach Linux i Apple. Na komputerach z systemem Windows Vista SP1 lub nowszym protokół działa natywnie, bez potrzeby instalacji dodatkowego oprogramowania.

SSTP wykorzystuje SSL/TLS na porcie TCP 443, co pozwala na omijanie większości firewalli blokujących VPN. Bezpieczeństwo zapewniają:

• SSL do szyfrowania
• EAP-TLS lub MS-CHAP do uwierzytelniania

W przeciwieństwie do OpenVPN, SSTP nie ma otwartego kodu źródłowego, co rodzi pytania o potencjalne tylne furtki w protokole.

Zalety:

• Wysoki poziom bezpieczeństwa
• Natywna integracja z Windows
• Oficjalne wsparcie Microsoftu
• Skuteczne omijanie firewalli

Wady:

• Brak otwartego kodu źródłowego
• Ograniczona dostępność poza systemami Windows

Protokół OpenVPN

OpenVPN to w pełni open-source’owy protokół VPN, który zrewolucjonizował sposób, w jaki myślimy o bezpiecznym połączeniu internetowym. Jego podstawa to biblioteka OpenSSL oraz protokoły SSLv3 i TLSv1. W przeciwieństwie do swoich konkurentów, takich jak IKEv2 czy L2TP/IPSec, OpenVPN nie polega na IPSec do szyfrowania, zamiast tego wykorzystuje SSL i TLS. Co szczególnie istotne, protokół można skonfigurować do działania na dowolnym porcie, włącznie z TCP 443 (SSL), co skutecznie maskuje ruch VPN i pozwala omijać firewalle.

Dzięki oparciu na bibliotece OpenSSL, protokół oferuje imponujące możliwości szyfrowania. AES, uznawany obecnie za najbezpieczniejszy standard, jest najczęściej wykorzystywanym algorytmem, choć dostępne są również 3DES, RC5 czy Blowfish. W praktyce użytkownicy najczęściej wybierają między AES-256 (zapewniającym maksymalne bezpieczeństwo) a AES-128 (oferującym nieco lepszą wydajność). System uwierzytelniania jest równie elastyczny, umożliwiając wykorzystanie kluczy, certyfikatów lub tradycyjnej kombinacji nazwy użytkownika i hasła.

OpenVPN wymaga wprawdzie instalacji dodatkowego oprogramowania, ale jego wszechstronność jest imponująca. Działa na praktycznie każdej platformie: od Windows (począwszy od XP), przez macOS i różne dystrybucje Linuxa, po systemy BSD. Szczególnie warte uwagi jest wsparcie dla urządzeń mobilnych (iOS i Android) oraz możliwość implementacji na routerach, co pozwala zabezpieczyć całą sieć domową jedną konfiguracją.

Większość dostawców VPN opiera swoje aplikacje właśnie na OpenVPN, oferując przyjazne interfejsy użytkownika. To istotne, ponieważ standardowa aplikacja OpenVPN wymaga ręcznej konfiguracji i pobrania odpowiednich plików, co może stanowić wyzwanie dla mniej zaawansowanych użytkowników. Dlatego właśnie dostawcy często oferują zarówno własne, uproszczone aplikacje, jak i pliki konfiguracyjne dla oryginalnego klienta OpenVPN.

Zalety:

• Otwarty kod źródłowy poddawany ciągłym audytom
• Najwyższy poziom bezpieczeństwa wśród protokołów VPN
• Szeroki wybór algorytmów szyfrujących i metod uwierzytelniania
• Elastyczna konfiguracja i możliwość maskowania ruchu VPN

Wady:

• Złożona ręczna konfiguracja bez aplikacji dostawcy VPN
• Wymaga instalacji dodatkowego oprogramowania
• Może być wolniejszy niż prostsze protokoły

OpenVPN pozostaje najbezpieczniejszym dostępnym protokołem VPN. Nie ma udokumentowanych przypadków złamania jego zabezpieczeń, a otwarty kod źródłowy pozwala społeczności na ciągłe audytowanie i ulepszanie protokołu.

Protokół WireGuard

WireGuard to najnowszy protokół VPN, który stanowi znaczący przełom w dziedzinie bezpieczeństwa cyfrowego. Ten open-source’owy projekt został zaprojektowany jako nowoczesna alternatywa dla IPSec i OpenVPN, oferując szybszą, bardziej intuicyjną i wydajną obsługę połączeń VPN.

Od swojego debiutu WireGuard zrewolucjonizował rynek VPN, szybko zdobywając uznanie ekspertów ds. cyberbezpieczeństwa. Większość dostawców VPN błyskawicznie zaimplementowała ten protokół w swoich usługach, często czyniąc go domyślnym wyborem zamiast OpenVPN. Popularność WireGuard wynika z jego innowacyjnego podejścia do bezpieczeństwa i wydajności.

Protokół wykorzystuje najnowocześniejsze technologie kryptograficzne i zaawansowane metody szyfrowania, zapewniając wyjątkowo wysoki poziom bezpieczeństwa przy zachowaniu imponującej wydajności. WireGuard został zaprojektowany z myślą o prostocie – jego kod źródłowy jest znacznie mniejszy niż w przypadku OpenVPN czy IPSec, co ułatwia audyt bezpieczeństwa i zmniejsza ryzyko występowania błędów.

Zalety:

• Otwarty kod źródłowy poddawany regularnym audytom
• Wyjątkowa szybkość i wydajność
• Wysoki poziom bezpieczeństwa
• Prosta implementacja i konfiguracja

Wady:

• Brak wbudowanych mechanizmów maskowania ruchu VPN
• Podatność na głęboką inspekcję pakietów
• Stosunkowo młoda technologia

Mimo pewnych ograniczeń, WireGuard uznawany jest za jeden z najbardziej obiecujących protokołów VPN, łączący nowoczesne zabezpieczenia z wysoką wydajnością.

Protokoły VPN – podsumowanie

OpenVPN i WireGuard stanowią obecnie najlepszy wybór dla użytkowników poszukujących maksymalnej ochrony i prywatności w sieci. Spośród pozostałych protokołów wyróżnia się IKEv2, który łączy prostotę obsługi z wysokim poziomem bezpieczeństwa i nie wymaga instalacji dodatkowego oprogramowania. L2TP/IPSec oraz SSTP, choć nadal bezpieczne, oferują mniej zaawansowane rozwiązania w porównaniu z liderami.

Stanowczo odradzamy korzystanie z protokołu PPTP w celach związanych z bezpieczeństwem i prywatnością – został on uznany za niebezpieczny. Jego wykorzystanie można rozważyć jedynie w sytuacjach, gdy zależy nam wyłącznie na zmianie adresu IP, np. do odblokowania treści geograficznie zastrzeżonych, a bezpieczeństwo nie jest priorytetem.

Ranking protokołów VPN pod względem bezpieczeństwa:

1. OpenVPN/WireGuard – najwyższy poziom zabezpieczeń
2. IKEv2 – bardzo dobra ochrona i wygoda użytkowania
3. L2TP/IPSec i SSTP – solidne, ale mniej zaawansowane rozwiązania
4. PPTP – niezalecany ze względów bezpieczeństwa

Wybierając dostawcę VPN, warto zwrócić uwagę na obsługiwane protokoły i wybrać usługę oferującą najnowsze, najbezpieczniejsze rozwiązania.

Pytania i odpowiedzi